Walka z ciemnotą i zacofaniem w "Monachomachii"

Język polski, Oświecenie

Monachomachia (z gr. monach - mnich, machia - walka) to poemat heroikomiczny autorstwa Ignacego Krasickiego. W Monachomachii tematem jest walka pomiędzy mnichami dwóch zakonów. Powstaje w ten sposób humor, ale i ostra satyra, krytyka ukryta pod kostiumem zabawnych postaci. Monachomachia wywołała skandal - występowała przeciw zakonom, zasobnemu życiu duchownych, próźniactwu i zacofaniu. W pewnym sensie jest to także samokrytyka, gdyż autor - Ignacy Krasicki był duchownym, co więcej był biskupem. Krytycy literaccy twierdzą więc, że jest to nie tyle samokrytyka, co utrzymana w duchu oświecenia krytyka wad społecznych, obecnych również w kościele, czego Krasicki nigdy nie ukrywał i zawsze uznawał za podlegające potępieniu. Utwór jest dynamiczny, pełen komizmu - przykładem jest choćby scena batalistyczna, kiedy to idą w ruch naczynia i trepy, postać ojca Hilarego czy też fakt, że zwaśnionych godzi mocny trunek i wspólna namiętność do kielicha.

"Monachomachia czyli wojna mnichów" jest poematem heroikomicznym. Termin ten oznacza utwór poetycki parodiujący eposy bohaterskie. Źródłem komizmu jest zestawienie heroicznych bojów, niezwykłych przygód i ważkich problemów z bardzo miernymi, często wręcz śmiesznymi postaciami, które w nich uczestniczą.

"Monachomachia" opowiada w sześciu pieśniach o sporze między dwoma zakonami dominikanów i karmelitów. Spór wywołała Jędza Niezgody i dokładnie nie wiadomo, co jest jego istotną przyczyną. Utwór wymierzony jest w polskie klasztory, zwłaszcza zakonów żebraczych, których było wówczas mnóstwo, a które były siedliskiem ciemnoty i nieróbstwa. Dlatego utwór tak maluje miasteczko, gdzie rozgrywa się akcja:

"Było trzy karczmy, bram cztery ułomki, Klasztorów dziewięć i gdzieniegdzie domki" W każdym z owych dziewięciu klasztorów:

"Wielebne głupstwo od wieków mieszkało;

Pod starożytnej schronieniem świątnicy Prawych czcicielów swoich utaczało".

Dysputa teologiczna, na którą dominikanie wyzywają karmelitów przeradza się w bójkę na trepy, pięści, kufle, a nawet święte księgi i kropidła. Walkę szczęśliwie zażegnano uroczystym wniesieniem ogromnego pucharu pełnego wina. Wygląd mnichów i ich tryb życia nie budzą wątpliwości, że nikt w zakonie nie słyszał o ascetyzmie, wymaganym w życiu klasztornym. Świadczą o tym grube policzki ("jagody") księdza doktora, ledwo toczące się obfite ciała zakonników, czy chociażby sam ksiądz przeor, który z racji nagłego zamieszania "porwawszy się z puchu, pierwszy raz w życiu Jutrzenkę obaczył". Obrazu dopełniają suto zastawione stoły i pełne kielichy.

Satyryczny obraz "świętych próżniaków" to świadomy cios poety wymierzony w oświatę kierowaną przez duchowieństwo zakonne. W okresie, gdy Komisja Edukacji Narodowej dokonywała reformy szkolnictwa, gdy walczono o jego świecki charakter, utwór Krasickiego był ważnym narzędziem w rękach wszystkich zwolenników postępu.

Poemat składa się z pięciu pieśni. Pieśń pierwsza wprowadza czytelnika do klasztoru dominikanów. Opisuje miasteczko oraz dostatnie i beztroskie, nie znające, co to praca, ani rozkosze łamania głowy nad książką dwa zakony. Krasicki wspomina o "świętej prostocie", czyli o ludzie, który w swej naiwności łoży na utrzymanie "świętych próżniaków". Błogie nieróbstwo mnichów przerwała nagle Jędza Niezgody. Klasztor budzi się nagle z letargu, a niepokój wywołany jest przede wszystkim troską o zaopatrzenie w jedzenie oraz napoje ("czy wyschły kufle, gąsiory i dzbany?" przeor). Ojciec Gaudenty wpada na myśl, że sprawcami zamieszania są zapewne karmelici, których trawi zazdrość o powodzenie zakonu dominikanów.

Ojciec Pankracy przypomina dawne dobre czasy i narzeka na obecne nieporządki, dotyczyć może upadku państwa, w czym niemałą winę ponoszą sami Polacy i proponuje wezwać karmelitów na dyskusję.

Pieśń druga przenosi akcję do klasztoru karmelitów, w którym również dzieją się niepokojące rzeczy, np. furtian Rajmund zgubił pantofel i upadł na progu, a zapominając, że w zabobony wierzyć mu nie wypada, przyjął to za złą wróżbę i natychmiast powiadomił o tym jednego z braci, a ten resztę. Rozważania mnichów przerywa pojawienie się dominikanów proszących o dyskusję nad wyższością jednego z zakonów.

Pieśń trzecia ukazuje karmelitów mocno zaniepokojonych o wynik filozoficznej dyskusji z dominikanami. Jeden z nich proponuje zawody w piciu mocnych trunków (mocna strona). Ojciec Hilary ma jednak sporo wątpliwości wiedząc, że przeciwnik i w tym wypadku może okazać się lepszy: "Pijem my dobrze, ale lepiej oni".

Jako, że ten pomysł jest chybiony zakonnicy postanowili zajrzeć do ksiąg, by przygotować się do mądrego wystąpienia. Nikt nie wie, gdzie jest biblioteka. Po żmudnych poszukiwaniach znaleziono ją wreszcie, co i tak nikogo nie ucieszyło.

Pieśń czwarta opisuje przybycie karmelickich "mędrców" do klasztoru dominikanów. Rozpoczęto dyskusję nudną, jałową, w której nie bardzo wiadomo o co chodzi, chociaż nie szczędzono wyszukanych słów i pojęć. Nie wiadomo jak długo zanudzano by się nawzajem, gdyby nie nagły tumult, wrzaski i głośna muzyka.

Pieśń piąta wprowadza w wir walki mnichów. Każdy walczy dzielnie, kładzie przeciwnika przy pomocy niezwykle skutecznej broni, jaką okazały się kufle, różańce, księgi i kropidła. Wreszcie ksiądz prałat dzięki swojej "mądrości" nakazuje wnieść na pole bitwy wielki puchar pełen wina.

Pieśń szósta. Puchar ostudził animusze, uspokoił walczących.

Poemat ukazał się bezimiennie, lecz prędko odkryto, kto jest jego autorem. Ostre krytyki zmusiły Krasickiego do napisania "Antymonachomachii", w której tylko pozornie wycofuje się z tego, co wcześniej przedstawił. Skoro "prawdziwa cnota krytyki się nie boi", nie powinni "Monachomachią" poczuć się dotknięci ci, którzy są w porządku, a ci, których dotknęła, widocznie na krytykę zasłużyli.

Podobne tematy

"Przedwiośnie" - książka irytująco aktualna.

Książka zawsze była i będzie dokumentem czasów, w...

Literatura polska w obliczu niepodległości

Przyznać trzeba, że więcej w polskiej literaturze...

Obraz stosunków społecznych w "Krótkiej rozprawie..." Mikołaja Reja.

Mikołaj Rej urodził się w 1505 r. w Żórawnie koło...

Żródła: wikipedia.pl, teksty nadesłane

Serwis matura memento.pl jest serwisem społecznościowym, publikuje materiały nadesłane przez internautów i nie odpowiada za treść umieszczanych tekstów oraz komentarzy. Serwis matura memento.pl dokłada wszelkich starań, aby weryfikować nadsyłane materiały oraz dbać o ich zgodność z polskim prawem.
  

Ebooki edukacyjne

Dobre wypracowania
Jak samodzielnie pisać wypracowania i otrzymywać z nich wysokie oceny bez większego wysiłku?

Jak zdać egzamin?
Poznaj metody i sztuczki, aby bezstresowo i zawsze pozytywnie zdać każdy egzamin!

Techniki pamięciowe dla każdego
Jak wykorzystać moc swojego umysłu poprzez efektywne techniki pamięciowe i zapamiętać wszystko czego potrzebujesz?

Szybka nauka języków obcych
Jak szybko i skutecznie uczyć się języków obcych, wykorzystując możliwości własnego umysłu?

Szybka nauka
93 specjalne ćwiczenia, dzięki którym nauka nie będzie sprawiać Ci problemów