Równoleżnik

Równoleżnik - koło powstałe wskutek przecięcia powierzchni kuli ziemskiej płaszczyzną prostopadłą do jej osi. Najdłuższym równoleżnikiem jest równik, który ma ok. 40 000 km długości. Równik dzieli kulę ziemską na dwie półkule - północną i południową. Podstawowe równoleżniki to : Zwrotnik Raka i zwrotnik Koziorożca a także koło podbiegunowe północne i południowe.

Każdemu punktowi na kuli ziemskiej można przypisać równoleżnik, który przebiega przez ten punkt; jego położenie wyznacza tzw. szerokość geograficzną tego punktu, podawaną najczęściej w mierze łukowej (stopniach, minutach i sekundach), przy czym równik leży na szerokości geograficznej zerowej, biegun południowy - na 90° szerokości geograficznej południowej, biegun północny - na 90° szerokości geograficznej północnej, a centrum Warszawy - na 52°13' szerokości geograficznej północnej.

Zwrotnik to równoleżnik ziemski leżący na szerokości ok. 23°27′. Nad zwrotnikiem Słońce zawraca w swym pozornym rocznym ruchu po niebie. Szerokość geograficzna zwrotników jest definiowana przez nachylenie ekliptyki do równika niebieskiego. Ponieważ ten kąt powoli zmienia się w czasie, stąd zwrotniki nie zajmują stałego położenia na Ziemi, i aktualnie powoli zbliżają się do siebie.

22 grudnia Słońce dochodzi do zwrotnika półkuli południowej (zwrotnika Koziorożca). Moment ten na półkuli północnej (zw. przesileniem zimowym) rozpoczyna astronomiczną zimę. Nazwa pochodzi od gwiazdozbioru Koziorożca, w którym znajdowało się Słońce w momencie przesilenia zimowego 2000 lat temu, gdy nadano nazwę temu zwrotnikowi. W dzisiejszych czasach, na skutek precesji, w momencie tego przesilenia Słońce znajduje się w gwiazdozbiorze Strzelca.

22 czerwca Słońce dochodzi do zwrotnika półkuli północnej. Moment ten (zw. przesileniem letnim) rozpoczyna astronomiczne lato. Gdy nazywano ten zwrotnik, 2000 lat temu, Słońce wstępowało jednocześnie w znak Raka, stąd nazwa zwrotnika północnego: zwrotnik Raka.