Piętra roślinne w górach

Piętra roślinności (p. klimatyczno-roślinne) - góry, szczególnie te wysokie, są najlepszym przykładem astrefowych środowisk przyrodniczych. W miarę wzrostu wysokości nad poziomem morza zmieniają się (tzn. pogarszają w znaczeniu ekologicznym) niektóre elementy klimatu, takie jak temperatura, roczna suma opadów atmosferycznych i długość okresu wegetacyjnego. Powoduje to stopniowe zastępowanie jednych formacji roślinnych przez inne.

Liczba pięter roślinnych oraz wysokość górnych granic poszczególnych pięter zależy od takich czynników, jak szerokość geograficzna, wysokość i kierunek przebiegu danego pasma górskiego, oddziaływanie prądów morskich. Układ piętrowy w wielu pasmach górskich jest niesymetryczny: inaczej granice pięter kształtują się na stokach południowych i północnych, zawietrznych i dowietrznych, o różnej ekspozycji, inaczej na stokach we wnętrzach masywów a inaczej na ich obrzeżach itp.

Roślinność górska układa się piętrowo, co wynika ze spadku temperatury wraz ze wzrostem wysokości. Piętrowy układ roślinności górskiej przypomina strefy roślinne zależne od szerokości geograficznej. Jednakże nie wszystkie strefy roślinne mają swoje odpowiedniki w układzie pionowym. Układ ten jest bowiem modyfikowany przez ekspozycję stoków. Na półkuli północnej na stokach południowych, dosłonecznych granice między poszczególnymi piętrami roślin schodzą niżej. Na półkuli południowej jest odwrotnie, po­nieważ Słońce góruje po północnej stronie nieba. Generalnie w górach wy­różnia się trzy piętra roślinne:

• leśne - położone najniżej, w którym las jest podobny do lasów położonych na nizinach w danej strefie roślinnej,
• alpejskie - z karłowatymi drzewami, krzewami i łąkami górskimi,
• turni i śniegów - czyli najwyższe piętro z mchami i porostami oraz stale zalegającym śniegiem i lodem.

Każde z wymienionych wyżej pięter może charakteryzować się innym składem gatunkowym roślin, zależnie od eksplozji stoków i szerokości geograficznej, w której położone są góry. W miarę wzrostu szerokości geo­graficznej granice wysokości między poszczególnymi piętrami roślinnymi obniżają się.

Piętrowość roślinności charakteryzuje się w każdej ze stref klimatycz­nych odmiennymi cechami.

Strefa równikowa i podrównikowa - w klimacie równikowym dolne pię­tro tworzą wilgotne lasy z licznymi epifitami i lianami, natomiast w podrównikowym okresowo suchym - sawanna lub suche lasy i zarośla. W miarę wzrostu wysokości, wraz ze wzrostem opadów, suchy las przechodzi w las wilgotny. Najniższe piętro roślinności sięga do wysokości ok. 3000 m n.p.m. Powyżej tej wysokości du­że spadki temperatury powietrza sprawiają, że las zanika, a jego miejsce zajmują karłowate drzewa i krzewy. Wyżej rosną tylko zioła, mchy i porosty - zwartość szaty roślinnej wyraźnie maleje. Górna granica piętra alpejskiego przebiega na wysokości ok. 4000 - 4500 m n.p.m. Na obszarach wyżej położonych nagie ska­ły mogą być pokryte porostami. Dominują tu zimne pustynie oraz tereny pokryte śniegiem lub lodem.

Strefa zwrotnikowa sucha - brak najniższego piętra lasów natomiast po­niżej piętra alpejskiego mogą występować suche zarośla. Granice między poszczególnymi piętrami przebiegają na większych wy­sokościach niż w strefie równikowej.

Strefa podzwrotnikowa - w śródziemnomorskiej odmianie klimatu piętro lasu jest bardzo zróżnicowane. U podnóża rosną wiecznie zielone lasy twardolistne, które wyżej przechodzą w lasy liściaste zrzucające li­ście na zimę i wraz ze wzrostem wysokości w lasy bukowo-jodłowe. W klimacie podzwrotnikowym suchym las twardolistny przecho­dzi bezpośrednio w las iglasty. W piętrze alpejskim występują cierniste zarośla, wyżej zioła i trawy.

Strefa umiarkowana ciepła - piętro lasu dzieli się bardzo wyraźnie na dwie części, dolną - lasu dębowego przechodzącego wyżej w las bukowy z domieszką jodły (czyli regiel dolny), i górną - boru świerkowego (czyli regiel górny). Powyżej lasu w piętrze alpej­skim występują krzewy i karłowate drzewa przechodzące wyżej w łąki górskie - hale. Wysokość, do której rosną lasy i karłowate drzewa wyznaczona jest przez czas trwania bezśnieżnego okresu wegetacyjnego. Górna granica piętra alpejskiego pokrywa się z linią wiecznego śniegu.

Strefa umiarkowana chłodna - w najniższym piętrze lasu występuj ą tylko lasy świerkowe przechodzące wyżej w rzadkie lasy brzozowe. W piętrze alpejskim występują krzewinki i trawy o składzie ga­tunkowym takim samym jak w tundrze.

Z piętrami roślinnymi w górach związane są również dwie granice ekologiczne: górna granica lasu i granica wiecznych śniegów. Istnieje pewna analogia pięter roślinności (strefowość pionowa) ze strefami roślinności (strefowość pozioma, biomy). Podobieństwa takie zaznaczają się przede wszystkim w strefach pozazwrotnikowych. Na przykład piętro regla górnego w Tatrach przypomina strefę tajgi, a piętro subalpejskie strefę tundry.

Piętra roślinne w górach nie występują tylko w klimatach skrajnie suchych (pustynne góry Sahary) lub skrajnie zimnych (Arktyka, Antarktyka)