Geografia polityczna

Geografia polityczna - dyscyplina geografii, zajmująca się wzajemnym oddziaływaniem przestrzeni geograficznej i procesów politycznych. Innymi słowy, zajmuje się badaniem zjawisk i systemów politycznych w ich kontekście przestrzennym.

Przedmiotem badań geografii politycznej jest struktura i funkcja różnego rodzaju jednostek politycznych, tj. obszarów jednorodnych pod względem badanych cech politycznych. Są to przede wszystkim państwa, ale również jednostki niższego rzędu (analiza podziału administracyjnego) oraz struktury ponadpaństwowe (organizacja międzynarodowa). Do szczegółowych zagadnień geografii politycznej należą studia nad granicami i pograniczami politycznymi oraz geografia wyborcza.

Geografia polityczna - wyodrębniona i autonomiczna nauka o Ziemi. Jest to młoda nauka, różni się od pozostałych nauk geograficznych. Pierwsze oznaki tej dyscypliny ujawniły się w starożytności : Herodot, Platon, Arystoteles, Stradon. Arystoteles - model państwa - zależność pomiędzy ludnością a terytorium. Geografia polityczna porusza zagadnienia ekonomiczne, socjologiczne. Jest geografia wojenna, wojskowa itp. Już Napoleon pisał, że mocarstwowość tkwi w geografii ( przestrzeni ). Inny geograf pisał, że państwowość tkwi w przestrzeni. Państwo jest tworem społecznym a nie przyrodniczym. Polityka państwa nie da się sprowadzić do faktu, że jest uzależniona od wpływu środowiska geograficznego. Nie determinują one rangi krajów we wspólnym świecie, chociaż nie oznacza to, że można ignorować warunki przyrodnicze. Każdy nowo odkryty obszar uzyskiwał polityczną osobowość. Położenie ma znaczenie - położenie Wielkiej Brytanii i jej polityka izolacjonizmu. Położenie zapewniało ochronę i zwalniało rząd z łożenia na siły lądowe, dzięki czemu można było rozbudować flotę. Od 1066 roku - od czasu najazdu na Anglię przez Wilhelma Zdobywcę - nieprzyjaciel nie postawił swojej stopy na ziemi angielskiej.. Japonia : 120 mln mieszkańców, 380 tyś. km ² - grunty orne zajmują 15 % powierzchni kraju. Dzięki położeniu jest jednym z najlepiej rozwiniętych krajów. Państwo Azteków ( Meksyk ) i Inków ( Peru ) - obszary górskie, strefa zwrotnikowa. Najstarsze cywilizacje ( nadrzeczne ) - starożytny Egipt powstał w Delcie Nilu ( komunikacja, wpływ na gleby ).

Stradon - pierwszy opisał znany świat ( XVII ksiąg ), jego opracowanie stało się podstawowym dziełem dla wojska i administratorów ( głównie Imperium Rzymskie ). Po upadku cesarstwa nastąpił zastój w tej dziedzinie, ponowny rozwój zainicjowali Arabowie, głównie dzięki ich podróżom kupieckim.

Historia geografii politycznej - liczy sobie około 2000 lat.

Monteskiusz - okres wielkich odkryć geograficznych - podniósł znaczenie klimatu i środowiska naturalnego w formowaniu się rządów - zależność pomiędzy gospodarką rolną, zaludnieniem, obszarem państwa a sposobem rządzenia. Reprezentował on determinizm.

Buffon - odrzucał determinizm, mówił o wzajemnym wpływie człowieka i środowiska.

Termin geografia polityczna - pojawia się pierwszy raz XVIII wieku w pracach Turgota oraz w pracach Kanta. W Polsce prekursorem tego terminu był Karol Wyrwicz. Kant geografię polityczną uważał za badanie zależności pomiędzy czynnikami politycznymi a środowiskiem przyrodniczym. Niektórzy widzą początki geografii politycznej w pracach Williama Petty ( XVII wiek ). Rozważał on nad położeniem geograficznym terytorium państwowego oraz znaczeniu rozmieszczenia ludności, jako potencjału gospodarczego kraju. W drugiej jego pracy chodzi o to jaki powinien być optymalny kształt i rozmiar terytorium państwowego ( najlepsze wykorzystanie terenu przy odpowiednim zaludnieniu ). W wykładach Kanta znajdziemy wzmianki o  geografii politycznej którą uważa za zależności pomiędzy czynnikami politycznymi a środowiskiem. W XIX wieku ścierały się poglądy racjonalistycznego indeterminizmu - przyczyny kształtowania się stosunków politycznych i społecznych widział w woli jednostek. Zakładał on, że państwo często tworzone jest z woli jednostek w wyniku umowy społecznej. Ścierał się z determinizmem, który powstanie i upadek państwa widział jako dzieło Boga lub przyrody.

Ratzel Fryderyk ( XIX w) - W dziele „Geografia polityczna„ sformułował 7 praw rozwoju państwa. Uważał państwo za organizm podlegający prawom doboru naturalnego i walki o byt oraz że państwo przechodzi cały cykl od dzieciństwa do dorosłości i starzenia się. Prymitywny naród nie stworzy wielkiego i silnego państwa. Uważał on że Europa jest za mała, żeby mogło być tam więcej niż jedno państwo. Uważany jest za twórcą teorii przestrzeni życiowej dla Niemiec „lebens raum„. Jego założenia legły u podstaw powstania pojęcia geopolityka. Prawa rozwoju państwa :

1. przestrzeń państwa poszerza się wraz z ekspansją ludności mającą te samą kulturę
2. terytorialny wzrost następuje za innymi aspektami rozwoju państwa
3. państwo rośnie wraz z wchłanianiem mniejszych jednostek politycznych
4. granica jest peryferyjnym organem państwa, odzwierciedla jego siłę i rozwój a więc nie jest ona stała
5. państwa w trakcie rozwoju szukają terenów nadających się do wchłonięcia
6. kierunek ekspansji przesuwa się od państwa bardziej do słabiej rozwiniętych cywilizacyjnie
7. dążenie do ekspansji terytorialnej państwa rośnie wraz z poszerzaniem jego obszaru.

Eugeniusz Romer - przełom XIX i XX wieku w Polsce rozwój geografii politycznej. Ścierają się 2 wiodące szkoły :

• niemiecka ( Ratzel )
• francuska ( Vidal de la Blache ).

Główne kierunki geografii politycznej :

• kierunek krajobrazowy
• kierunek ekologiczny
• kierunek organiczny

Kierunek krajobrazowy - Badał przejawy działalności i organizacji politycznych, które znajdowały swój wyraz w krajobrazie - położenie, obszar, kształt państwa, podział administracyjny, granice państwowe.

Kierunek ekologiczny - Przedstawił sposób przystosowania się postaw ludzi i stosunku politycznego do charakteru danego obszaru - adaptacja grup społecznych do warunków naturalnych.

Kierunek organiczny - Państwo jako organizm ( oparta na teorii Ratzla )

Geopolityka - pojęcie to sformułował szwedzki naukowiec Kiele. Dowodził, że terytorium to ciało, a jego granice są narządami. Regiony produkcyjne to kończyny tego organizmu, drogi komunikacyjne to układ krążenia, stolica - system nerwowy.

Kryteria badania państwa Kielego :

• 1. kretopolityka - nauka o organizmie władzy
• 2. socjopolityka - badanie stosunków i potrzeb społecznych
• 3. etnopolityka - badanie psychologii narodu
• 4. ekopolityka - nauka o gospodarce
• 5. geopolityka - badanie środowiska geograficznego państwa

Geostrategia - pewna dziedzina geopolityki ( stworzyli to uczeni angielscy i amerykańscy ) - strategia własnych rządów. Uważali oni, że wiodącą rolą w rozwoju politycznym mogą stanowić wojskowe siły lądowe, morskie i powietrzne.. Stworzono pogląd, że Europa, Azja i Afryka stanowią trzon, wyspę świata i wysnuto sformułowanie, że ten kto rządzi Europą Wschodnią, to rządzi wyspą świata, a jeśli tym rządzi to rządzi całym światem.