Biblia i mity

Biblia, Pismo Święte (z gr. lp βιβλίον, biblion - księga, lm βιβλία, biblia - księgi) - zbiór ksiąg żydowskich i chrześcijańskich, uznawanych przez wiernych tych systemów wyznaniowych za natchnione przez Boga. Na chrześcijańską Biblię składają się Stary Testament i Nowy Testament, Żydzi uznają jedynie kanon żydowski Starego Testamentu. Muzułmanie uważają, iż część Biblii (np. Księgi Mojżeszowe, Psalmy) powstała w wyniku boskiego objawienia, ale jej treść została zafałszowana.

Biblia i poszczególne jej części posiadają odmienne religijne znaczenie zarówno dla judaizmu jak i wyznań chrześcijańskich.

Biblia dzieli się na Stary Testament - zbiór 46 ksiąg judaizmu, który powstawał od XIII w. p.n.e. oraz na Nowy Testament - 27 ksiąg chrześcijaństwa - od 51 do 96r. n.e. Dzieło cechuje trójjęzyczność - język hebrajski, aramejski i grecki. Pismo święte jest źródłem filozofii (Dekalogu), wzorów osobowych, wątków i motywów, symboliki, frazeologii (wieża Babel, jabłko Adama, manna z nieba) oraz stylizacji gatunkowych (przypowieść, list, kazanie, pieśń, hymn, dialog filozoficzny, psalm). Przykładem nawiązań jest utwór „Dies irae" Jan Kasprowicza. Opiera się on na wizji Sądu Ostatecznego. Ukazani są: Chrystus z cierniową koroną, Ewa, szatan, prorocy, aniołowie oraz tłum stojący przed Stwórcą. Motyw posłannictwa Chrystusa został wykorzystany w III cz. „Dziadów" A. Mickiewicza. Polska stała się Mesjaszem narodów. Przyczyniła się do rozwoju piśmiennictwa. Literatura staropolska dokonała 6 przekładów Biblii - katolickie: szaroszpatacka, Leopolity, Jakuba Wujka; innowiercze - brzeska, nieświeska, gdańska.

Wcześniej istniały: Septuaginta (greka), Wulgata (łacina). W 1965r. ukazała się Biblia Tysiąclecia. Kosmogonia biblijna zakłada, iż Bóg wykreował świat dzięki swej władzy, intelektowi i woli. Czynnikami sprawczymi stały się słowo i myśl. Cechami kosmogonii są: monoteizm, kreacjonizm, woluntaryzm i antropocentryzm. Bóg gwarantuje porządek świata, przekazuje panowanie nad przyrodą człowiekowi - „Psalm VIII". „Księga Rodzaju" określa człowieka jako najdoskonalsze stworzenie Boga, ukształtowane na jego podobieństwo. Obdarzony on jest miłością Stwórcy i winien być mu posłuszny. Hiob prezentuje heroizm etyczny. Przeżywa niezawinione cierpienie, ale pozostaje w wierze. Bóg, nagradzając jego wierność, umożliwia przeżycie radości. Emocją człowieka jest także tęsknota. „Pieśń nad pieśniami" ujmuje związek obu płci - kochanków, którzy odnajdują się i gubią - jako alegorię miłości człowieka z Bogiem. „Psalm I" mówi, iż tylko człowiek sprawiedliwy, postępujący wg „Prawa Boga" może być szczęśliwy. Rozważania nad sensem życia podejmuje „Księga Koheleta", która zawiera re-fleksję, iż szczęścia nie zapewni bogactwo, rozkosz, ani mądrość. Człowiek jest poddany przemijaniu. Według św. Pawła sens istnienia to miłość.

Mit (gr. μῦθος mythos - "myśl, zamysł, temat rozmowy, opowieść, baśń") - symboliczna opowieść o powstaniu świata (kosmogonia), wizji jego końca (eschatologia), o otaczającym ludzkość świecie, opisująca historię bogów, demonów, legendarnych bohaterów oraz historię stworzenia człowieka. Próbowała ona dać wyjaśnienie odwiecznych zagadnień bytu ludzkiego, mistyki, fascynacji śmiercią, życia i śmierci, dobra i zła, sensu ludzkiego życia. Opowieści mityczne są przejawem wczesnego stadium rozwoju doktryny religijnej, tzw. etapu mitycznego.

Zbiór mitów danej społeczności określa się mianem mitologii.

Mit jest opowieścią, która przedstawia i organizuje wierzenia danej społeczności. Mit przedstawia emocje (lęk, radość, gniew). To, co niejasne zostaje przybliżone i wyjaśnione (zmienność pór roku - mit „Demeter I Kora"). Mity dla starożytnych pełniły funkcje poznawcze, światopoglądowe (podstawa wierzeń religijnych), sakralne (powiązanie z kultem bóstw i rytualnych obrzędów). Dzielimy je na teogoniczne, kosmogoniczne, antropogeniczne i genealogiczne. Literatura antyczna stanowi źródło nawiązań; bez jej znajomości nie można w pełni zrozumieć literatury późniejszych epok. Odwołania mogą być do twórców, gatunków, arche-typów, toposów oraz filozofii (Demokryta z Abdery, Epikura, Arystotelesa). „Fraszki" J. Kochanowskiego nawiązują do hasła carpe diem, głoszą też, iż cnota jest dobrem najwyższym. Słowacki wspomina Homera jako piewcę czynów w utworze „Grób Agamemnona". „Ikar" St. Grochowiaka jest wyrazem dążenia człowieka do nowych odkryć. Dedal to symbol ojcostwa, Ikar - marzycielstwa. Kosmogonia mityczna mówi, że świat zrodził się z Chaosu (istoty - mieszaniny wody, powietrza, ziemi, ognia i nasienia boskiego). Z Chaosu wyłonił się Uranos (niebo) i Gaja (ziemia), którzy dali początek tytanom. Cechą tej kosmogonii jest politeizm i teocentryzm. Świat i człowiek powstają w wyniku walki bóstw. Mitologia przedstawia różnorodność przeżyć. Hefajstos stanowi przykład uczynnego i wytrwałego w pracy, miłość macierzyńską prezentuje Niobe, próżność to cechy Hery, Ateny i Afrodyty, waleczność i odwaga - Achillesa i Hektora.